یکی از چالش‌های حکومتی و مردمی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، تبیین مراد از اشتراط «احتمال تأثیر» در وجوب آن است. بسیاری آن را به‌گونه‌ای تفسیر می‌کنند که همواره به‌سختی احراز می‌شود و لذا موارد وجوب این فریضه، اندک می‌شود. در مقابل نیز برخی هر امربه‌معروف و نهی از منکری را دارای تأثیر ولو در درازمدت می‌دانند و لذا موارد وجوب فریضه را بسیار توسعه می‌دهند.
یکی از چالش‌های حکومتی و مردمی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، تبیین مراد از اشتراط «احتمال تأثیر» در وجوب آن است. بسیاری آن را به‌گونه‌ای تفسیر می‌کنند که همواره به‌سختی احراز می‌شود و لذا موارد وجوب این فریضه، اندک می‌شود. در مقابل نیز برخی هر امربه‌معروف و نهی از منکری را دارای تأثیر ولو در درازمدت می‌دانند و لذا موارد وجوب فریضه را بسیار توسعه می‌دهند.
دکتر سید صادق حقیقت
گاهی باید نهی‌ازمنکر را تدریجی انجام داد
دررابطه‌با تحریم شرب خمر، آیه یکباره نیامده که بگوید شراب نخورید؛ چون بسیاری از مردم این کار را می‌کردند و اگر پیامبر با یک آیه این کار را انجام می‌داد مردم زیر بار نمی‌رفتند؛ اما بعد از مدتی، چند آیه آمد؛ اول فرمود: نفع شرب خمر، کمتر از ضررهایش است و بعد فرمود: «حرمت علیکم الخمر» و شرب خمر را حرام کرد، به‌طوری‌که زمانی که این آیه نازل شد خمرهای شراب را در کوچه‌های مدینه شکستند به‌طوری‌که خاک کوچه‌ها، گل شد. وقتی بنا به هدایت مردم است باید به‌تدریج باشد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید نورالدین شریعتمدار جزایری
اگر نهی‌ازمنکر، اثر عکس دارد، نباید انجام شود!
یکی از شرایط نهی‌ازمنکر، احتمال تأثیر در فاعل منکر است. اگر کسی بداند که نهی فعلی او مؤثر نیست؛ اما اگر در حال حاضر بی‌توجه به او باشد و درر آینده او را نهی کند اثر خواهد کرد، در حال حاضر وظیفه ندارد نهی‌ازمنکر کند؛ بلکه در آینده‌ای که نهی اثر دارد باید او را نهی کند.
دکتر سید صادق حقیقت
گاهی باید نهی‌ازمنکر را تدریجی انجام داد
دررابطه‌با تحریم شرب خمر، آیه یکباره نیامده که بگوید شراب نخورید؛ چون بسیاری از مردم این کار را می‌کردند و اگر پیامبر با یک آیه این کار را انجام می‌داد مردم زیر بار نمی‌رفتند؛ اما بعد از مدتی، چند آیه آمد؛ اول فرمود: نفع شرب خمر، کمتر از ضررهایش است و بعد فرمود: «حرمت علیکم الخمر» و شرب خمر را حرام کرد، به‌طوری‌که زمانی که این آیه نازل شد خمرهای شراب را در کوچه‌های مدینه شکستند به‌طوری‌که خاک کوچه‌ها، گل شد. وقتی بنا به هدایت مردم است باید به‌تدریج باشد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید نورالدین شریعتمدار جزایری
اگر نهی‌ازمنکر، اثر عکس دارد، نباید انجام شود!
یکی از شرایط نهی‌ازمنکر، احتمال تأثیر در فاعل منکر است. اگر کسی بداند که نهی فعلی او مؤثر نیست؛ اما اگر در حال حاضر بی‌توجه به او باشد و درر آینده او را نهی کند اثر خواهد کرد، در حال حاضر وظیفه ندارد نهی‌ازمنکر کند؛ بلکه در آینده‌ای که نهی اثر دارد باید او را نهی کند.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدمهدی کریمی‌نیا
حریم خصوصی، در حقوق ایران و حقوق بین‌الملل
وضعیت مبهم و ناشناخته این حق در سیستم حقوقی جمهوری اسلامی ایران، در حالی است که پیشرفت علم و تکنولوژی، وسایل و روش‌های جدیدی را جهت مداخله در خلوت و حریم خصوصی انسان‌ها در اختیار افراد سودجو، اخاذ، مغرض و سوءاستفاده طلب قرار داده است؛ از ظهور موبایل‌های دوربین¬دار گرفته تا تجهیز دولت‌ها به پیشرفته‌ترین وسایل جاسوسی و کاوشگر. نیز دستگاه‌های دروغ‌سنج و آزمون‌های فرافکن را می‌توان از دستاوردهای تکنولوژی در این زمینه نام برد که دخالت در زندگی خصوصی شهروندان را به آسان‌ترین شکل ممکن و بدون جلب‌توجه فراهم ساخته اند.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدمهدی کریمی‌نیا
حریم خصوصی، در حقوق ایران و حقوق بین‌الملل
وضعیت مبهم و ناشناخته این حق در سیستم حقوقی جمهوری اسلامی ایران، در حالی است که پیشرفت علم و تکنولوژی، وسایل و روش‌های جدیدی را جهت مداخله در خلوت و حریم خصوصی انسان‌ها در اختیار افراد سودجو، اخاذ، مغرض و سوءاستفاده طلب قرار داده است؛ از ظهور موبایل‌های دوربین¬دار گرفته تا تجهیز دولت‌ها به پیشرفته‌ترین وسایل جاسوسی و کاوشگر. نیز دستگاه‌های دروغ‌سنج و آزمون‌های فرافکن را می‌توان از دستاوردهای تکنولوژی در این زمینه نام برد که دخالت در زندگی خصوصی شهروندان را به آسان‌ترین شکل ممکن و بدون جلب‌توجه فراهم ساخته اند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی مهریزی
خلط تاریخی در «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر»!
در نصوص، کلمه «معروف» و «منکر» به کار رفته است نه واجب و حرام و مستحب و مکروه. این بدین معناست که باید چیزی در میان مردم، تبدیل به هنجار شده باشد تا بتوان به آن امر کرد، وگرنه مثل ریش‌تراشی و نماز و روزه صرفاً تکالیف دینی هستند نه هنجارهای اجتماعی، لذا امر به آنها واجب نیست.
امین الله امینی
حدود اختیارات حکومت، در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
دستگاه قضایی پس از ارتکاب جرم وارد قضیه می‌شود و احکامی را صادر می‌کند که ممکن است به زدن و کشتن نیز منجر شود. اما مأموران حکومتی، زمانی وارد عمل می‌شوند که حتی گاه جرمی صورت نگرفته و پیش از ارتکاب جرم، مأمور اقدام به زدن و کشتن می‌کند تا این‌گونه جلوی جرم یا فسادی گرفته شود؛ چنان که مأموران انتظامی برای جلوگیری از ترور، شخص مسلح را می‌کشند یا پیش از آن که عامل انتحاری فسادی و ترور و آشوبی را ایجاد کند او را به قتل می‌رسانند.
حجت‌الاسلام و المسلمین علی ابوترابی
بررسی روان‌شناختی لزوم امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از ناحیه حکومت
هر چند ما در مقام احصاء طرح‌واره‌های غلط اجتماعی در زمینة این دو واجب مهم نیستیم؛ اما می‌توان مواردی همچون طرح‌واره «به ما ربطی ندارد»، «تذکر ما اثری ندارد»، «هر کس به دین خود»، «سوءتفاهم خواهد شد»، «مردم به لجاجت خواهند افتاد» و «کار از ریشه باید درست شود» را مطرح کرد که همچون غربال‌هایی عمل می‌کنند که از سویی، مانع ورود و فهم بسیاری از حقایق می‌شوند، و از سوی دیگر، همچون صافی پر از رنگی است که اطلاعات و تحلیل‌ها را تیره‌وتار و تعریف خواهند کرد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی مهریزی
خلط تاریخی در «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر»!
در نصوص، کلمه «معروف» و «منکر» به کار رفته است نه واجب و حرام و مستحب و مکروه. این بدین معناست که باید چیزی در میان مردم، تبدیل به هنجار شده باشد تا بتوان به آن امر کرد، وگرنه مثل ریش‌تراشی و نماز و روزه صرفاً تکالیف دینی هستند نه هنجارهای اجتماعی، لذا امر به آنها واجب نیست.
امین الله امینی
حدود اختیارات حکومت، در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
دستگاه قضایی پس از ارتکاب جرم وارد قضیه می‌شود و احکامی را صادر می‌کند که ممکن است به زدن و کشتن نیز منجر شود. اما مأموران حکومتی، زمانی وارد عمل می‌شوند که حتی گاه جرمی صورت نگرفته و پیش از ارتکاب جرم، مأمور اقدام به زدن و کشتن می‌کند تا این‌گونه جلوی جرم یا فسادی گرفته شود؛ چنان که مأموران انتظامی برای جلوگیری از ترور، شخص مسلح را می‌کشند یا پیش از آن که عامل انتحاری فسادی و ترور و آشوبی را ایجاد کند او را به قتل می‌رسانند.
حجت‌الاسلام و المسلمین علی ابوترابی
بررسی روان‌شناختی لزوم امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر از ناحیه حکومت
هر چند ما در مقام احصاء طرح‌واره‌های غلط اجتماعی در زمینة این دو واجب مهم نیستیم؛ اما می‌توان مواردی همچون طرح‌واره «به ما ربطی ندارد»، «تذکر ما اثری ندارد»، «هر کس به دین خود»، «سوءتفاهم خواهد شد»، «مردم به لجاجت خواهند افتاد» و «کار از ریشه باید درست شود» را مطرح کرد که همچون غربال‌هایی عمل می‌کنند که از سویی، مانع ورود و فهم بسیاری از حقایق می‌شوند، و از سوی دیگر، همچون صافی پر از رنگی است که اطلاعات و تحلیل‌ها را تیره‌وتار و تعریف خواهند کرد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصرالدین انصاری‌قمی
«محکوم کردن» و «اعلام انزجار» دولت‌ها، همان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر یک وظیفه شخصی است. اگر بخواهیم آن را در قالب تذکر دولتی به دولتی دیگر قرار دهیم، اسمش عوض می‌شود و می‌شود اعلام موضع یک دولت نسبت به کارکرد و عملکرد دولت‌های دیگر. امکان دارد بین این دو مقوله همسان‌سازی نماییم اما با یکدیگر تفاوت مصداقی دارند. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، وظیفه شخص مسلمان در بستر جامعه است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جواد راثی ورعی
نسبت نهاد امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با مفاهیم جدید حقوقی
امروزه برخی از شئون این آموزه دینی توسط نهادهای مختلفی انجام می‌شود؛ لکن نباید تأسیس یک نهاد مستقل اولاً موجب تداخل وظایف و لوث شدن مسئولیت‌ها شود؛ و ثانیاً وظیفه همگانی این فریضه را به محاق ببرد بلکه باید مکمل یکدیگر باشند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصرالدین انصاری‌قمی
«محکوم کردن» و «اعلام انزجار» دولت‌ها، همان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر یک وظیفه شخصی است. اگر بخواهیم آن را در قالب تذکر دولتی به دولتی دیگر قرار دهیم، اسمش عوض می‌شود و می‌شود اعلام موضع یک دولت نسبت به کارکرد و عملکرد دولت‌های دیگر. امکان دارد بین این دو مقوله همسان‌سازی نماییم اما با یکدیگر تفاوت مصداقی دارند. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، وظیفه شخص مسلمان در بستر جامعه است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جواد راثی ورعی
نسبت نهاد امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با مفاهیم جدید حقوقی
امروزه برخی از شئون این آموزه دینی توسط نهادهای مختلفی انجام می‌شود؛ لکن نباید تأسیس یک نهاد مستقل اولاً موجب تداخل وظایف و لوث شدن مسئولیت‌ها شود؛ و ثانیاً وظیفه همگانی این فریضه را به محاق ببرد بلکه باید مکمل یکدیگر باشند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصرالدین انصاری‌قمی
«محکوم کردن» و «اعلام انزجار» دولت‌ها، همان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر یک وظیفه شخصی است. اگر بخواهیم آن را در قالب تذکر دولتی به دولتی دیگر قرار دهیم، اسمش عوض می‌شود و می‌شود اعلام موضع یک دولت نسبت به کارکرد و عملکرد دولت‌های دیگر. امکان دارد بین این دو مقوله همسان‌سازی نماییم اما با یکدیگر تفاوت مصداقی دارند. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، وظیفه شخص مسلمان در بستر جامعه است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جواد راثی ورعی
نسبت نهاد امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با مفاهیم جدید حقوقی
امروزه برخی از شئون این آموزه دینی توسط نهادهای مختلفی انجام می‌شود؛ لکن نباید تأسیس یک نهاد مستقل اولاً موجب تداخل وظایف و لوث شدن مسئولیت‌ها شود؛ و ثانیاً وظیفه همگانی این فریضه را به محاق ببرد بلکه باید مکمل یکدیگر باشند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین اکبر خادم‌الذاکرین
نظریه‌های دولت و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
مسلم این است که ما بر اساس تعالیم اسلامی، چیزی به اسم مرز نداریم؛ چون مرز یک مفهوم ملی مربوط به قرارداد ۱۳۴۸ است و آن چیزی که در آیات و روایات و تعالیم اسلامی وجود دارد، دولت اسلامی و امت اسلامی است نه ملت به معنای nation که همراه با منافع ملی است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جواد راثی ورعی
حکومت برای جلوگیری از منکر، نمی‌تواند از زور و اجبار استفاده کند
اگر اختیارات حکومت را فراتر از چارچوب احکام اولیه دانستید، چنان که امام خمینی معتقد بود در برابر دیدگاه فقیهانی که حکومت را تنها مجزی احکام شریعت می دانند، در آن صورت حکومت می تواند در مواردی که انجام یک معروف (واجب یا مستحب) را بر خلاف مصالح عمومی تشخیص داد، نه‌تنها وظیفه ترویج آن را نداشته باشد، بلکه بتواند موقتاً مانع انجام آن شود. به‌عبارت‌دیگر، در شرایطی خاص، آن واجب یا مستحب، معروف نیست، بلکه معروف، عملی است که مصالح جامعه اقتضا می کند؛ چنان که فقیهان در باب تزاحم میان دو واجب، انجام واجب اهمّ و کنار نهادن واجب مهم را لازم می شمارند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین اکبر خادم‌الذاکرین
نظریه‌های دولت و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
مسلم این است که ما بر اساس تعالیم اسلامی، چیزی به اسم مرز نداریم؛ چون مرز یک مفهوم ملی مربوط به قرارداد ۱۳۴۸ است و آن چیزی که در آیات و روایات و تعالیم اسلامی وجود دارد، دولت اسلامی و امت اسلامی است نه ملت به معنای nation که همراه با منافع ملی است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جواد راثی ورعی
حکومت برای جلوگیری از منکر، نمی‌تواند از زور و اجبار استفاده کند
اگر اختیارات حکومت را فراتر از چارچوب احکام اولیه دانستید، چنان که امام خمینی معتقد بود در برابر دیدگاه فقیهانی که حکومت را تنها مجزی احکام شریعت می دانند، در آن صورت حکومت می تواند در مواردی که انجام یک معروف (واجب یا مستحب) را بر خلاف مصالح عمومی تشخیص داد، نه‌تنها وظیفه ترویج آن را نداشته باشد، بلکه بتواند موقتاً مانع انجام آن شود. به‌عبارت‌دیگر، در شرایطی خاص، آن واجب یا مستحب، معروف نیست، بلکه معروف، عملی است که مصالح جامعه اقتضا می کند؛ چنان که فقیهان در باب تزاحم میان دو واجب، انجام واجب اهمّ و کنار نهادن واجب مهم را لازم می شمارند.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد ملک‌زاده
نظریه‌های دولت و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
در بحث ولایت‌فقیه، ولایت بر غُیّب و قُصّر و محجوران مطرح نیست، بلکه ولایت بر جامعه اعم از کشورداری، قضا و داوری در ابواب جهاد و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر فقه مطرح شده است. منظور از این ولایت، ولایت بر محجوران نیست. بلکه منظور، اداره امور جامعه اسلامی، اجرای احکام اسلامی، تأمین مصالح مادی و معنوی جامعه اسلامی، حفظ نظام و کشور اسلامی در برابر دشمنان و تقویت خردمندی و دین‌داری مسلمانان است که در آن امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر هم نقش مهمی ایفا می‌کند. در واقع، ولایت‌فقیه، ولایت مدیریتی برجامعه اسلامی است که به منظور اجرای احکام و تحقق ارزش های دینی در راستای تحقق اهداف همه پیامبران الهی در فقه مطرح شده است .
دکتر ناهید سلیمی
تمام نظریات دولت در فقه شیعی، امربه معروف و نهی از منکر را از اختیارات ولی فقیه می دانند
در شرایط کنونی که مدل‌های دولت‌سازی مدرن و ترتیبات نهادی منتج از آن در جوامع اسلامی نهادینه شده است و در پی آن مرزهای مشخص سیاسی و عملکردی بین کشورها پدید آمده است، انتساب کل مسلمین به ولی‌فقیه یا حداقل کل شیعیان به ولی‌فقیه، به لحاظ سیاسی، سخت و حالتی از مطلوب ناشدنی به خود گرفته است. این امر به‌صورت پیشینی، مستلزم عبور از تئوری‌های مدرن دولت‌سازی، شهروندی و ملت‌سازی در جوامع اسلامی خواهد بود.
حجت‌الاسلام امین‌رضا عابدی‌نژاد
در عصر غیبت، فقط حکومت بر اساس ولایت‌فقیه، مشروع است
ازآنجاکه نظام خانواده، نظام سیاسی، نظام فرهنگی، نظام اجتماعی و نظام اقتصادی، همگی توسط ولی‌فقیه اداره می‌شوند، بنابراین ذیل ولی‌فقیه، تبدیل به معروف می‌گردند. از آن سو، نظامی که در تضاد با این نظام قرار گیرد نیز «منکر» می‌گردد. پس ما یک نظام الهی تحت عنوان ولایت‌فقیه داریم که می‌شود معروف، و یک نظام غیر الهی داریم که توسط طاغوت اداره می‌شود که می‌شود منکر.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیف‌الله صرامی
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، در مرحله مردمی، هیچ مرحله و مرتبه‌ای ندارد!
بنده در برخی مقالات چاپ نشده و امیدوار به چاپ خود، ثابت کرده‌ام که فریضه، در قالب همگانی، فاقد مراحل مختلف از جمله مرحله یا مرتبه یدی و اقدام عملی است. فریضه، در این قالب، فقط، تذکر لسانی اجتناب آمیز از هرگونه خشونت و برخورد است. صرفاً قالب حکومتی است که با فرض تمامیت شرایط، مرتبه اقدام، همراه با تدبیر و اقدامات معقول و پسندیده را در خود دارد.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد ملک‌زاده
نظریه‌های دولت و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
در بحث ولایت‌فقیه، ولایت بر غُیّب و قُصّر و محجوران مطرح نیست، بلکه ولایت بر جامعه اعم از کشورداری، قضا و داوری در ابواب جهاد و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر فقه مطرح شده است. منظور از این ولایت، ولایت بر محجوران نیست. بلکه منظور، اداره امور جامعه اسلامی، اجرای احکام اسلامی، تأمین مصالح مادی و معنوی جامعه اسلامی، حفظ نظام و کشور اسلامی در برابر دشمنان و تقویت خردمندی و دین‌داری مسلمانان است که در آن امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر هم نقش مهمی ایفا می‌کند. در واقع، ولایت‌فقیه، ولایت مدیریتی برجامعه اسلامی است که به منظور اجرای احکام و تحقق ارزش های دینی در راستای تحقق اهداف همه پیامبران الهی در فقه مطرح شده است .
دکتر ناهید سلیمی
تمام نظریات دولت در فقه شیعی، امربه معروف و نهی از منکر را از اختیارات ولی فقیه می دانند
در شرایط کنونی که مدل‌های دولت‌سازی مدرن و ترتیبات نهادی منتج از آن در جوامع اسلامی نهادینه شده است و در پی آن مرزهای مشخص سیاسی و عملکردی بین کشورها پدید آمده است، انتساب کل مسلمین به ولی‌فقیه یا حداقل کل شیعیان به ولی‌فقیه، به لحاظ سیاسی، سخت و حالتی از مطلوب ناشدنی به خود گرفته است. این امر به‌صورت پیشینی، مستلزم عبور از تئوری‌های مدرن دولت‌سازی، شهروندی و ملت‌سازی در جوامع اسلامی خواهد بود.
حجت‌الاسلام امین‌رضا عابدی‌نژاد
در عصر غیبت، فقط حکومت بر اساس ولایت‌فقیه، مشروع است
ازآنجاکه نظام خانواده، نظام سیاسی، نظام فرهنگی، نظام اجتماعی و نظام اقتصادی، همگی توسط ولی‌فقیه اداره می‌شوند، بنابراین ذیل ولی‌فقیه، تبدیل به معروف می‌گردند. از آن سو، نظامی که در تضاد با این نظام قرار گیرد نیز «منکر» می‌گردد. پس ما یک نظام الهی تحت عنوان ولایت‌فقیه داریم که می‌شود معروف، و یک نظام غیر الهی داریم که توسط طاغوت اداره می‌شود که می‌شود منکر.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیف‌الله صرامی
امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، در مرحله مردمی، هیچ مرحله و مرتبه‌ای ندارد!
بنده در برخی مقالات چاپ نشده و امیدوار به چاپ خود، ثابت کرده‌ام که فریضه، در قالب همگانی، فاقد مراحل مختلف از جمله مرحله یا مرتبه یدی و اقدام عملی است. فریضه، در این قالب، فقط، تذکر لسانی اجتناب آمیز از هرگونه خشونت و برخورد است. صرفاً قالب حکومتی است که با فرض تمامیت شرایط، مرتبه اقدام، همراه با تدبیر و اقدامات معقول و پسندیده را در خود دارد.
حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع
وقتی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، دلیل تشکیل حکومت اسلامی است؛ حکومتی شدنِ آن، نقض غرض نیست
نظام اسلامی نه‌تنها باید حامی آمرین به معروف و ناهین از منکر باشد، بلکه باید آنها را به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر تشویق هم بکند؛ مثلاً جایزه بدهد، بارک‌الله بگوید و امتیاز قائل شود. در ادارات دولتی باید برای کسی که بیاید و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بکند امتیاز قائل شوند؛ مثل کسی که چراغ‌های اضافی آن اداره را خاموش می‌کند یا به رئیس اداره تذکر می‌دهد که شما نباید فلان کار را انجام می‌دادی و بهتر بود این کار انجام می‌شد؛ اما در حال حاضر، چنین افرادی مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمود مدنی بجستانی
حتی بنا بر نظریه عدم جواز تشکیل حکومت اسلامی نیز باید برای ایجاد معروف و دفع منکر زمینه‌سازی کرد
اگر منظور از بردن به بهشت، این است که ما آنها را به‌زور و اجبار و کتک به بهشت ببریم، آیه شریفه «لا إکراه فی الدین» بیان می‌کند که اصلاً موضوع دین، اکراه بردار نیست و انسان‌ها با زور و اجبار، بهشتی نمی‌شوند. البته در دین، مجازات‌ها و حدودی برای اصلاح جامعه داریم که به آنها نیز ملتزم هستیم؛ اما بسیاری از مسائل از جمله نفس دین و اعتقادات، اصولاً اجباربردار نیست. با اجبار حکومت نیز ممکن است کسی ظواهر خود را اصلاح کند، اما این ظواهر، او را بهشتی نخواهد کرد.
دکتر علیرضا صالحی
آمر به معروف و ناهی از منکر؛ دولت، مردم یا سازمان‌های مردم‌نهاد؟
عده‌ای از پژوهشگران، مخالف هرگونه پیوند خوردن مسئله امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با قدرت و حکومت به دلائل آسیب‌زای آن هستند. آنان با استناد به گزارش‌های تاریخی، دخالت دولت‌های دینی در فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را باعث مخدوش شدن چهره این آموزه دینی دانسته و معتقدند این فریضه باید وجهه غیرحکومتی خود را حفظ کند تا مردم احساس عدم مسئولیت در این حوزه نکرده و آن را فقط وظیفه دولت ندانند. به باور این گروه از اندیشمندان، ورود حکومت به مسئله امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، سبب ابزاری شدن آن خواهد شد و آن را از ویژگی‌های اصلی آن که کنترل و نظارت بر حاکمان است، دور خواهد کرد.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر علی شریفی
کفایت اقتدار فیزیکی یا لزوم اقتدار فکری؟
این فریضه اصولاً یک فریضه اجتماعی است و در بستری امکان تحقق دارد که اعضای اجتماع نسبت به یکدیگر حس همبستگی داشته باشند و آمران و ماهیان را دلسوز خود تلقی کنند. وقتی نسبت آمر و مأمور، نسبت برادر و خواهر دلسوزی است که تنها از سر شفقت و مهربانی اقدام به امرونهی می‌کند، به‌صورت طبیعی، مأمور نیز خود واقف است که آمر، خود، اهل راهی اشتباهی که او در پیش گرفته است نیست، و ازاین‌جهت، نسبت به امرونهی او شبهه‌ای در دل ندارد. حاکمیتی شدن این فریضه، به‌ویژه در زمانه‌ای که میان حاکمیت و مردم فاصله ذهنی وجود دارد، احتمال تأثیر آن را کاهش می‌دهد و چه‌بسا موجب ترویج منکر گردد؛ چون مردمان چنین می‌پندارند که آمران در صدد تحمیل خود بر آنها هستند، نه دلسوزی برای آنها.
حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع
وقتی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، دلیل تشکیل حکومت اسلامی است؛ حکومتی شدنِ آن، نقض غرض نیست
نظام اسلامی نه‌تنها باید حامی آمرین به معروف و ناهین از منکر باشد، بلکه باید آنها را به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر تشویق هم بکند؛ مثلاً جایزه بدهد، بارک‌الله بگوید و امتیاز قائل شود. در ادارات دولتی باید برای کسی که بیاید و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بکند امتیاز قائل شوند؛ مثل کسی که چراغ‌های اضافی آن اداره را خاموش می‌کند یا به رئیس اداره تذکر می‌دهد که شما نباید فلان کار را انجام می‌دادی و بهتر بود این کار انجام می‌شد؛ اما در حال حاضر، چنین افرادی مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمود مدنی بجستانی
حتی بنا بر نظریه عدم جواز تشکیل حکومت اسلامی نیز باید برای ایجاد معروف و دفع منکر زمینه‌سازی کرد
اگر منظور از بردن به بهشت، این است که ما آنها را به‌زور و اجبار و کتک به بهشت ببریم، آیه شریفه «لا إکراه فی الدین» بیان می‌کند که اصلاً موضوع دین، اکراه بردار نیست و انسان‌ها با زور و اجبار، بهشتی نمی‌شوند. البته در دین، مجازات‌ها و حدودی برای اصلاح جامعه داریم که به آنها نیز ملتزم هستیم؛ اما بسیاری از مسائل از جمله نفس دین و اعتقادات، اصولاً اجباربردار نیست. با اجبار حکومت نیز ممکن است کسی ظواهر خود را اصلاح کند، اما این ظواهر، او را بهشتی نخواهد کرد.
دکتر علیرضا صالحی
آمر به معروف و ناهی از منکر؛ دولت، مردم یا سازمان‌های مردم‌نهاد؟
عده‌ای از پژوهشگران، مخالف هرگونه پیوند خوردن مسئله امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با قدرت و حکومت به دلائل آسیب‌زای آن هستند. آنان با استناد به گزارش‌های تاریخی، دخالت دولت‌های دینی در فریضه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را باعث مخدوش شدن چهره این آموزه دینی دانسته و معتقدند این فریضه باید وجهه غیرحکومتی خود را حفظ کند تا مردم احساس عدم مسئولیت در این حوزه نکرده و آن را فقط وظیفه دولت ندانند. به باور این گروه از اندیشمندان، ورود حکومت به مسئله امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، سبب ابزاری شدن آن خواهد شد و آن را از ویژگی‌های اصلی آن که کنترل و نظارت بر حاکمان است، دور خواهد کرد.
حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر علی شریفی
کفایت اقتدار فیزیکی یا لزوم اقتدار فکری؟
این فریضه اصولاً یک فریضه اجتماعی است و در بستری امکان تحقق دارد که اعضای اجتماع نسبت به یکدیگر حس همبستگی داشته باشند و آمران و ماهیان را دلسوز خود تلقی کنند. وقتی نسبت آمر و مأمور، نسبت برادر و خواهر دلسوزی است که تنها از سر شفقت و مهربانی اقدام به امرونهی می‌کند، به‌صورت طبیعی، مأمور نیز خود واقف است که آمر، خود، اهل راهی اشتباهی که او در پیش گرفته است نیست، و ازاین‌جهت، نسبت به امرونهی او شبهه‌ای در دل ندارد. حاکمیتی شدن این فریضه، به‌ویژه در زمانه‌ای که میان حاکمیت و مردم فاصله ذهنی وجود دارد، احتمال تأثیر آن را کاهش می‌دهد و چه‌بسا موجب ترویج منکر گردد؛ چون مردمان چنین می‌پندارند که آمران در صدد تحمیل خود بر آنها هستند، نه دلسوزی برای آنها.
دکتر عبدالوهاب فراتی
«بُردن مردم به بهشت» ارتباطی به دانش فقه ندارد!
به نظر من، «بهشت بردن» گزاره فقهی نیست و نمی‌توان از ادله، چنین وظیفه‌ای را استنباط کرد. فقه همانند حقوق، بر اساس ضوابط حرف می‌زند و بهشت بردن، سخنی منبری است و طرحش نیز از منظر فقه خطرناک است و آبروی فقه را می‌برد؛ چرا که فقه در صدد برقراری یک انضباط دینی در جامعه مؤمنان است و هوای اقامه عدالت و نظم دینی دارد. اینکه سارق باید مجازات شود بحثی نظری و فلسفی است. اینکه دست سارق باید دستش قطع شود بحث فقهی است؛ اما اینکه این ضوابط برای کمال انسان است یا نه؟ آیا انجام این تکالیف مؤمن را به بهشت می‌برد یا نه؟ از حیطه تأملات فقه خارج است
دکتر عبدالوهاب فراتی
«بُردن مردم به بهشت» ارتباطی به دانش فقه ندارد!
به نظر من، «بهشت بردن» گزاره فقهی نیست و نمی‌توان از ادله، چنین وظیفه‌ای را استنباط کرد. فقه همانند حقوق، بر اساس ضوابط حرف می‌زند و بهشت بردن، سخنی منبری است و طرحش نیز از منظر فقه خطرناک است و آبروی فقه را می‌برد؛ چرا که فقه در صدد برقراری یک انضباط دینی در جامعه مؤمنان است و هوای اقامه عدالت و نظم دینی دارد. اینکه سارق باید مجازات شود بحثی نظری و فلسفی است. اینکه دست سارق باید دستش قطع شود بحث فقهی است؛ اما اینکه این ضوابط برای کمال انسان است یا نه؟ آیا انجام این تکالیف مؤمن را به بهشت می‌برد یا نه؟ از حیطه تأملات فقه خارج است
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
برای «احتمال تأثیر» نمی‌توان معیار کمّی بیان کرد
در امربه‌معروف، طبق مبنای مشهور، واقع التأثیر، شرط نیست؛ یعنی لازم نیست احراز شود که امرونهی تأثیرگذار است؛ بلکه صرفاً «احتمال تأثیر» مطرح است. اگر موضوع خود تأثیر بود می‌توانستیم معیارهایی را بیان کنیم، مثل بیّنه یا ظهور حال و غیره؛ اما وقتی احتمال تأثیر مطرح است و احتمال، امر وجدانی و شخصی است و وجوب دائر مدار آن قرار گرفته است، دیگر سخن از معیار کمّی معنا ندارد.
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
آیا «احتمال تأثیر»، شرط وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است؟
شگفت‌آور اینکه آیت‌الله سیستانی در منهاج‌الصالحین، اظهار کراهیت قولاً یا فعلاً را در فرض عدم احتمال تأثیر، بنابر احتیاط واجب لازم می‌داند. از عبارت ایشان استفاده می‌شود که مراتب دیگر مثل ورود عملی برای جلوگیری از منکر، مشروط به تأثیر است.
حجت‌الاسلام و المسلمین حسین ادبی
«احتمال تأثیر» و چالش کمّی شدن!
اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با یکدیگر فرق می‌کنند و در بسیاری از موارد، این دو با هم ملازمه ندارند؛ یعنی این‌طور نیست که نهی‌ازمنکر، مستلزم امربه‌معروف نیز باشد. به دیگر سخن، لزوماً نباید در مقابل نهی از کار حرام، پیشنهاد حلالی نیز وجود داشته باشد؛ هرچند به نظر می‌رسد اگر این ملازمه وجود داشته باشد و جامعه از سردرگمی نجات یابد، هم میزان اثرگذاری این واجب افزایش می‌یابد و هم جامعه سالم‌تر می‌شود
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
برای «احتمال تأثیر» نمی‌توان معیار کمّی بیان کرد
در امربه‌معروف، طبق مبنای مشهور، واقع التأثیر، شرط نیست؛ یعنی لازم نیست احراز شود که امرونهی تأثیرگذار است؛ بلکه صرفاً «احتمال تأثیر» مطرح است. اگر موضوع خود تأثیر بود می‌توانستیم معیارهایی را بیان کنیم، مثل بیّنه یا ظهور حال و غیره؛ اما وقتی احتمال تأثیر مطرح است و احتمال، امر وجدانی و شخصی است و وجوب دائر مدار آن قرار گرفته است، دیگر سخن از معیار کمّی معنا ندارد.
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
آیا «احتمال تأثیر»، شرط وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است؟
شگفت‌آور اینکه آیت‌الله سیستانی در منهاج‌الصالحین، اظهار کراهیت قولاً یا فعلاً را در فرض عدم احتمال تأثیر، بنابر احتیاط واجب لازم می‌داند. از عبارت ایشان استفاده می‌شود که مراتب دیگر مثل ورود عملی برای جلوگیری از منکر، مشروط به تأثیر است.
حجت‌الاسلام و المسلمین حسین ادبی
«احتمال تأثیر» و چالش کمّی شدن!
اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با یکدیگر فرق می‌کنند و در بسیاری از موارد، این دو با هم ملازمه ندارند؛ یعنی این‌طور نیست که نهی‌ازمنکر، مستلزم امربه‌معروف نیز باشد. به دیگر سخن، لزوماً نباید در مقابل نهی از کار حرام، پیشنهاد حلالی نیز وجود داشته باشد؛ هرچند به نظر می‌رسد اگر این ملازمه وجود داشته باشد و جامعه از سردرگمی نجات یابد، هم میزان اثرگذاری این واجب افزایش می‌یابد و هم جامعه سالم‌تر می‌شود
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
برای «احتمال تأثیر» نمی‌توان معیار کمّی بیان کرد
در امربه‌معروف، طبق مبنای مشهور، واقع التأثیر، شرط نیست؛ یعنی لازم نیست احراز شود که امرونهی تأثیرگذار است؛ بلکه صرفاً «احتمال تأثیر» مطرح است. اگر موضوع خود تأثیر بود می‌توانستیم معیارهایی را بیان کنیم، مثل بیّنه یا ظهور حال و غیره؛ اما وقتی احتمال تأثیر مطرح است و احتمال، امر وجدانی و شخصی است و وجوب دائر مدار آن قرار گرفته است، دیگر سخن از معیار کمّی معنا ندارد.
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
آیا «احتمال تأثیر»، شرط وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است؟
شگفت‌آور اینکه آیت‌الله سیستانی در منهاج‌الصالحین، اظهار کراهیت قولاً یا فعلاً را در فرض عدم احتمال تأثیر، بنابر احتیاط واجب لازم می‌داند. از عبارت ایشان استفاده می‌شود که مراتب دیگر مثل ورود عملی برای جلوگیری از منکر، مشروط به تأثیر است.
حجت‌الاسلام و المسلمین حسین ادبی
«احتمال تأثیر» و چالش کمّی شدن!
اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با یکدیگر فرق می‌کنند و در بسیاری از موارد، این دو با هم ملازمه ندارند؛ یعنی این‌طور نیست که نهی‌ازمنکر، مستلزم امربه‌معروف نیز باشد. به دیگر سخن، لزوماً نباید در مقابل نهی از کار حرام، پیشنهاد حلالی نیز وجود داشته باشد؛ هرچند به نظر می‌رسد اگر این ملازمه وجود داشته باشد و جامعه از سردرگمی نجات یابد، هم میزان اثرگذاری این واجب افزایش می‌یابد و هم جامعه سالم‌تر می‌شود
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
برای «احتمال تأثیر» نمی‌توان معیار کمّی بیان کرد
در امربه‌معروف، طبق مبنای مشهور، واقع التأثیر، شرط نیست؛ یعنی لازم نیست احراز شود که امرونهی تأثیرگذار است؛ بلکه صرفاً «احتمال تأثیر» مطرح است. اگر موضوع خود تأثیر بود می‌توانستیم معیارهایی را بیان کنیم، مثل بیّنه یا ظهور حال و غیره؛ اما وقتی احتمال تأثیر مطرح است و احتمال، امر وجدانی و شخصی است و وجوب دائر مدار آن قرار گرفته است، دیگر سخن از معیار کمّی معنا ندارد.
آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی
آیا «احتمال تأثیر»، شرط وجوب امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر است؟
شگفت‌آور اینکه آیت‌الله سیستانی در منهاج‌الصالحین، اظهار کراهیت قولاً یا فعلاً را در فرض عدم احتمال تأثیر، بنابر احتیاط واجب لازم می‌داند. از عبارت ایشان استفاده می‌شود که مراتب دیگر مثل ورود عملی برای جلوگیری از منکر، مشروط به تأثیر است.
حجت‌الاسلام و المسلمین حسین ادبی
«احتمال تأثیر» و چالش کمّی شدن!
اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر با یکدیگر فرق می‌کنند و در بسیاری از موارد، این دو با هم ملازمه ندارند؛ یعنی این‌طور نیست که نهی‌ازمنکر، مستلزم امربه‌معروف نیز باشد. به دیگر سخن، لزوماً نباید در مقابل نهی از کار حرام، پیشنهاد حلالی نیز وجود داشته باشد؛ هرچند به نظر می‌رسد اگر این ملازمه وجود داشته باشد و جامعه از سردرگمی نجات یابد، هم میزان اثرگذاری این واجب افزایش می‌یابد و هم جامعه سالم‌تر می‌شود
وقتی اندیشه شیعی، « اصیل» نیست!
کوک نه‌تنها از کنار سنت و سیره نبوی به‌راحتی و به بهانه کمبود منابع می‌گذرد، بلکه نظام معرفتی موجود در قرآن و احادیث نبوی و احادیث اهل‌بیت، مخصوصاً سیدالشهدا را وامی‌نهد و با خلاصه کردن حداکثری ابوذر و امثال او، می‌کوشد تا زودتر به نقل داستان‌های مختلف گمنامان بی‌اهمیتی چون زرگر مرو، صفیه بنت نهیک و حتی سگ سلیمان بن مهران اعمش برسد و درعین‌حال اشکال «نپرداختن به جریان‌های مهم یا آمران و ناهیان جریان‌ساز» را بلااثر و بی‌موضوع کند.
کتابشناسی «امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر»
پیرامون امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، کتاب‌های زیادی نگاشته شده است؛ اما بسیاری از این کتاب‌ها، رویکرد ترویجی دارند و بسیاری از مطالب نیز در باب فقهی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در کتب فقهی مندرج شده است. در زیر، تلاش شده است تا برخی از کتاب‌هایی که پیرامون این فریضه نگاشته شده است معرفی شده و سایر کتب نیز صرفاً ذکر شوند تا دانش‌پژوهان امکان استفاده از آنها را داشته باشند.
نمایه مقالات « امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر»
مجله الکترونیکی «حدود اختیارات حکومت در استفاده از امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر»، اگرچه تنها به بخشی از موضوعات مرتبط با امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر می‌پردازد؛ لکن در بخش نمایه مقالات، تلاش شد تا تمام مقالاتی که به نحوی با امربه‌معروف ارتباط دارند لیست شوند تا پژوهشگران بتوانند به‌راحتی، مطالب مورد نظر خود را بیابند. این مقالات در چهار بخش «آیات و روایات»، «فقهی و حقوقی»، «فرهنگی و اجتماعی» و «سیاسی و امنیتی» ساماندهی شده‌اند.
به روایت «کوک»!
نویسنده کتاب، پس از خواندن این خبر می‌اندیشد: ما به‌نوعی وظیفه داریم دیگران را از ارتکاب کارهای ناپسند به همنوعان خود بازداریم؛ اما به این نتیجه می‌رسد که در دنیای غرب، نامی برای این وظیفه وجود ندارد و تعبیر امداد هم از بیان آن نارسا است، ضمن آنکه فرهنگ غرب به تدوین کلی مواردی که باید آن را به کار برد و شرایطی که می‌توان این وظیفه را ترک کرد، نپرداخته است.