سرمقاله
نمایش‌گری یا نمایاندن؛ مسئله این است!
اضافه‌کردن واژه «فقه» به ابتدای واژه «نمایش»، همان‌طور که بارها در همین نگاشته مورد تصریح قرار گرفت، اصلاً به این معنا نیست که «فقه نمایش» را به‌مثابه یک باب فقهی می‌انگاریم، بلکه در حال حاضر و با حجم مسائلی که دارد، به‌روشنی، نمی‌توان آن را یک باب فقهی انگاشت، بلکه صرفاً سرفصلی از یک باب فقهی است. فقه نمایش البته آنجا که به نفس مقوله نمایش می‌پردازد ذیل فقه هنر قرار می‌گیرد و آنجا که عرضه نمایاندن (=اکران) آن موردتوجه واقع میشود، زیرمجموعه فقه رسانه می‌گردد. لکن درهرصورت، لازم است مراد از این واژه و گستره مسائل آن، روشن گردد.
چیستی و گستره فقه نمایش
حجت الاسلام و المسلمین علی نهاوندی
تهیه‌کننده «مارمولک» گفت: اگر اسم فیلم را عوض کنم چند صد میلیون متضرر می‌شوم!
فقه نمایش در قدیم، چون رسانه‌های ارتباطی کنونی وجود نداشت فصلی از باب فقه هنر بود و از مسائل مستحدثه هم به شمار نمی‌رفت؛ چون در زمان قدیم و در زمان شارع، افرادی نمایش بازی می‌کردند، به‌صورت تمثیل و تئاتر و همچنین شبیه‌خوانی، شبیه‌سازی، رقاصی و … که در زمان صدر اسلام هم بوده است؛ اما عرضه نمایش امروزه که عصر رسانه هست، جزء مسائل مستحدثه میشود و یک سری احکام جدیدی پیدا می‌کند.
تهیه‌کننده «مارمولک» گفت: اگر اسم فیلم را عوض کنم چند صد میلیون متضرر می‌شوم!
فقه نمایش در قدیم، چون رسانه‌های ارتباطی کنونی وجود نداشت فصلی از باب فقه هنر بود و از مسائل مستحدثه هم به شمار نمی‌رفت؛ چون در زمان قدیم و در زمان شارع، افرادی نمایش بازی می‌کردند، به‌صورت تمثیل و تئاتر و همچنین شبیه‌خوانی، شبیه‌سازی، رقاصی و … که در زمان صدر اسلام هم بوده است؛ اما عرضه نمایش امروزه که عصر رسانه هست، جزء مسائل مستحدثه میشود و یک سری احکام جدیدی پیدا می‌کند.
استاد عباس رفعتی نائینی
در میان مسائل فقه نمایش، اولویت خاصی وجود ندارد؛
در قدیم هنرهای نمایشی، مثل باله و اُپرا و رقص و امثال آنها در دسته‌بندی‌های دیگری قرار می‌گرفت، اما امروزه همه اینها جزئی از هنر نمایشی به‌حساب می‌آید، حتی اجرای موسیقی‌های زنده جزئی از هنرهای نمایشی قلمداد میشود.
در میان مسائل فقه نمایش، اولویت خاصی وجود ندارد؛
در قدیم هنرهای نمایشی، مثل باله و اُپرا و رقص و امثال آنها در دسته‌بندی‌های دیگری قرار می‌گرفت، اما امروزه همه اینها جزئی از هنر نمایشی به‌حساب می‌آید، حتی اجرای موسیقی‌های زنده جزئی از هنرهای نمایشی قلمداد میشود.
چالش‌های فراروی فقه نمایش
آیت الله سید مجتبی نورمفیدی
هنر مدرن با فقه نمایش، در تعارض است!
هنر مدرن به معنای عام و سینما به معنای خاص، واجد منطقی خاص است که این منطق باعث شده هنرهای نمایشی و مشتقات آنها، خودشان را عاری از غرض‌مندی دینی و اخلاقی بدانند. این منطق بر یک پیش‌فرض استوار است: هنر برای هنر، سینما برای سینما، تئاتر برای تئاتر. یعنی نباید غرض و هدف اخلاقی یا دینی را در هنرهای نمایشی دخیل بدانیم. این ایده، علاوه بر اینکه یک سمّ مهلک برای صنعت هنر است یک چالش جدیّ برای «فقه نمایش» هم هست. به دلیل اینکه یک تعارض ماهوی میان «فقه نمایش» و هنرهای نمایشی را دامن می‌زند.
هنر مدرن با فقه نمایش، در تعارض است!
هنر مدرن به معنای عام و سینما به معنای خاص، واجد منطقی خاص است که این منطق باعث شده هنرهای نمایشی و مشتقات آنها، خودشان را عاری از غرض‌مندی دینی و اخلاقی بدانند. این منطق بر یک پیش‌فرض استوار است: هنر برای هنر، سینما برای سینما، تئاتر برای تئاتر. یعنی نباید غرض و هدف اخلاقی یا دینی را در هنرهای نمایشی دخیل بدانیم. این ایده، علاوه بر اینکه یک سمّ مهلک برای صنعت هنر است یک چالش جدیّ برای «فقه نمایش» هم هست. به دلیل اینکه یک تعارض ماهوی میان «فقه نمایش» و هنرهای نمایشی را دامن می‌زند.
حجت الاسلام و المسلمین سلمان رضوانی
فلاسفه هنر، دین را به‌عنوان مانع فراروی هنر می‌بینند!
ما اساساً به مسئله تخیل، رؤیا و روایت‌های تصویری توجه نداریم. به همین دلیل از جنبه‌های هنری و نمایشی دین به‌کلی غافل مانده‌ایم. چه‌بسا مخالفت‌هایی با حوزه هنر و نمایش نیز داریم. البته در بخشی از روایاتی که در منابع دینی ما آمده عمدتاً با تصویر، سازگاری چندانی ندارد. مثلاً روایاتی که حاکی از این است که در اماکن دینی نباید تصاویر موجودات ذی‌روح باشند و کسانی که به تجسیم و تصویر می‌پردازند مورد نکوهش قرار گرفته‌اند. چه‌بسا در قرون گذشته، به دلیل کارکردی که این تصاویر و تجسیم‌ها داشت، می‌طلبید که نگاه این‌چنینی وجود داشته باشد؛ اما الآن و در شرایط کنونی، اساساً حوزه تجسیم و تصویر، تحوّل بنیادی پیدا کرده است.
فلاسفه هنر، دین را به‌عنوان مانع فراروی هنر می‌بینند!
ما اساساً به مسئله تخیل، رؤیا و روایت‌های تصویری توجه نداریم. به همین دلیل از جنبه‌های هنری و نمایشی دین به‌کلی غافل مانده‌ایم. چه‌بسا مخالفت‌هایی با حوزه هنر و نمایش نیز داریم. البته در بخشی از روایاتی که در منابع دینی ما آمده عمدتاً با تصویر، سازگاری چندانی ندارد. مثلاً روایاتی که حاکی از این است که در اماکن دینی نباید تصاویر موجودات ذی‌روح باشند و کسانی که به تجسیم و تصویر می‌پردازند مورد نکوهش قرار گرفته‌اند. چه‌بسا در قرون گذشته، به دلیل کارکردی که این تصاویر و تجسیم‌ها داشت، می‌طلبید که نگاه این‌چنینی وجود داشته باشد؛ اما الآن و در شرایط کنونی، اساساً حوزه تجسیم و تصویر، تحوّل بنیادی پیدا کرده است.
نمایش برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه
نظرات فقها در مورد نمایش بدن برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه
برخلاف حکم نمایش بدن زنان، احکام نشان‌دادن یا «نمایش رسانه‌ای بدن مردان» در فقه اسلامی کمتر موردتوجه قرار گرفته است. «نمایش بدن نیمه‌برهنه مردان» در رسانه، هم به‌صورت هنرهای نمایشی از قبیل فیلم، سریال و تئاتر و سینما امکان دارد و هم به‌صورت نمایش مسابقات ورزشی؛ نظیر شنا، کشتی و وزنه‌برداری. نوشته پیش‌رو، تلاش کرده دیدگاه‌های فقها در این زمینه را به‌صورت خلاصه بیان کند.
نظرات فقها در مورد نمایش بدن برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه
برخلاف حکم نمایش بدن زنان، احکام نشان‌دادن یا «نمایش رسانه‌ای بدن مردان» در فقه اسلامی کمتر موردتوجه قرار گرفته است. «نمایش بدن نیمه‌برهنه مردان» در رسانه، هم به‌صورت هنرهای نمایشی از قبیل فیلم، سریال و تئاتر و سینما امکان دارد و هم به‌صورت نمایش مسابقات ورزشی؛ نظیر شنا، کشتی و وزنه‌برداری. نوشته پیش‌رو، تلاش کرده دیدگاه‌های فقها در این زمینه را به‌صورت خلاصه بیان کند.
حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر صافی اصفهانی
هرچه فکر می‌کنم دلیل برخی فتاوا را درک نمی‌کنم!
با همه احترامی که برای این فقیهان قائلم و با همة اعترافی که به جهل فقهی خود دارم، معتقدم حتی در پخش زنده نیز تصویری که شما می‌بینید، باواسطه دوربین و ارسال پی‌درپی و سریع تصاویر گرفته شده از صحنه‌ای مثلاً کُشتی به شما می‌رسد و لذا همان حکم دیدن عکس یا فیلم از پیش گرفته شده را باید داشته باشد و هرگز نمی‌توان این فیلمی که به‌طور هم‌زمان از استادیوم ورزشی پخش میشود را در حکم نگاه مستقیم و بلاواسطه به بدن مرد دانست. شاید اگر تکنولوژی عکس و فیلم به‌وضوح برای این فقیهان محترم تشریح شود، تفاوتی را بین فیلم زنده و غیرزنده از نظر حرمت یا عدم حرمت نگاه قائل نشوند.
هرچه فکر می‌کنم دلیل برخی فتاوا را درک نمی‌کنم!
با همه احترامی که برای این فقیهان قائلم و با همة اعترافی که به جهل فقهی خود دارم، معتقدم حتی در پخش زنده نیز تصویری که شما می‌بینید، باواسطه دوربین و ارسال پی‌درپی و سریع تصاویر گرفته شده از صحنه‌ای مثلاً کُشتی به شما می‌رسد و لذا همان حکم دیدن عکس یا فیلم از پیش گرفته شده را باید داشته باشد و هرگز نمی‌توان این فیلمی که به‌طور هم‌زمان از استادیوم ورزشی پخش میشود را در حکم نگاه مستقیم و بلاواسطه به بدن مرد دانست. شاید اگر تکنولوژی عکس و فیلم به‌وضوح برای این فقیهان محترم تشریح شود، تفاوتی را بین فیلم زنده و غیرزنده از نظر حرمت یا عدم حرمت نگاه قائل نشوند.
حجت الاسلام و المسلمین سید جمال الدین باستانی
بدون نظر به مقاصد شارع، نمی‌توان حکم پوشش را به‌درستی بیان کرد؛
اگر نمایش مسابقه کشتی یا فوتبال مردان در رسانه فوائدی در راستای رسالت رسانه داشته باشد و مثلاً باعث ایجاد نشاط در جامعه شود، در چه صورت می‌توان آن را مصداق اعانه بر تحریک شهوت نامحرم تلقی کرد و ممنوع دانست؟
بدون نظر به مقاصد شارع، نمی‌توان حکم پوشش را به‌درستی بیان کرد؛
اگر نمایش مسابقه کشتی یا فوتبال مردان در رسانه فوائدی در راستای رسالت رسانه داشته باشد و مثلاً باعث ایجاد نشاط در جامعه شود، در چه صورت می‌توان آن را مصداق اعانه بر تحریک شهوت نامحرم تلقی کرد و ممنوع دانست؟
حجت الاسلام و المسلمین مصطفی دُرّی
نمایش بدن برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه؛
نمایش، یکی از پربحث‌ترین شاخه‌های هنر است. شاخه‌ای که از سینما و تلویزیون و تئاتر تا رسانه‌های اینترنتی جدیدالحدوث را پوشش می‌دهد مسائل فقه نمایش نیز مسائل گسترده‌ای است. یکی از این مسائل، حکم فقهی جواز یا عدم جواز نمایش بدن برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی دُرّی، مدیر مرکز تخصصی فرهنگ و هنر اسلامی، در این یادداشت اختصاصی سعی دارد تا زوایای فقهی این موضوع را روشن سازد.
نمایش بدن برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه؛
نمایش، یکی از پربحث‌ترین شاخه‌های هنر است. شاخه‌ای که از سینما و تلویزیون و تئاتر تا رسانه‌های اینترنتی جدیدالحدوث را پوشش می‌دهد مسائل فقه نمایش نیز مسائل گسترده‌ای است. یکی از این مسائل، حکم فقهی جواز یا عدم جواز نمایش بدن برهنه و نیمه برهنه مردان در رسانه است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی دُرّی، مدیر مرکز تخصصی فرهنگ و هنر اسلامی، در این یادداشت اختصاصی سعی دارد تا زوایای فقهی این موضوع را روشن سازد.
تشبه به جنس مخالف در فیلم و نمایش
نظرات فقها درباره تشبه به جنس مخالف در فیلم و نمایش؛
فراگیرشدن تشبّه به جنس مخالف در اقسام مختلف آن سبب میشود مرز هویتی بین مرد و زن به‌مرور کم‌رنگ شده و نظامات دینی، اخلاقی، فرهنگی، و فرهنگی مبتنی بر تمایز حقوق و تکالیف بین مرد و زن، دچار اخلال گردد و در نهایت اغراض الزامی شارع که در قالب این نظامات تجسّد یافته، فوت گردد. بنابراین اگر تشبّه به جنس مخالف در فیلم و نمایش، به مقداری از نظر کیفی و کمی فراگیر شود که منجر به تضعیف مرز هویتی شود، حرام خواهد بود؛ زیرا مصداق تفویت اغراض الزامی شارع و ترویج باطل است.
نظرات فقها درباره تشبه به جنس مخالف در فیلم و نمایش؛
فراگیرشدن تشبّه به جنس مخالف در اقسام مختلف آن سبب میشود مرز هویتی بین مرد و زن به‌مرور کم‌رنگ شده و نظامات دینی، اخلاقی، فرهنگی، و فرهنگی مبتنی بر تمایز حقوق و تکالیف بین مرد و زن، دچار اخلال گردد و در نهایت اغراض الزامی شارع که در قالب این نظامات تجسّد یافته، فوت گردد. بنابراین اگر تشبّه به جنس مخالف در فیلم و نمایش، به مقداری از نظر کیفی و کمی فراگیر شود که منجر به تضعیف مرز هویتی شود، حرام خواهد بود؛ زیرا مصداق تفویت اغراض الزامی شارع و ترویج باطل است.
آیت الله سید نور الدین شریعتمدار جزایری
مقصود از حرمت تشبه به جنس مخالف، همجنس‌بازی است!
مقصود از تشبّه حرام، تشبّه هرکدام از این دو به دیگری در امور جنسی است که احیاناً مرد خود را مانند زن، قرار داده و به سمت عمل زشت لواط کشیده شود و یا زن، خودش را مانند مرد قرار دهد و با زنی دیگر، رفع نیاز جنسی و مساحقه نماید. این‌گونه تشبّه قطعاً حرام است و ادلّه فراوانی نیز حرمت آن را تأیید می‌کند. این همان هم‌جنس‌گرایی است که در میان ملت‌های غربی رواج پیدا کرده است.
مقصود از حرمت تشبه به جنس مخالف، همجنس‌بازی است!
مقصود از تشبّه حرام، تشبّه هرکدام از این دو به دیگری در امور جنسی است که احیاناً مرد خود را مانند زن، قرار داده و به سمت عمل زشت لواط کشیده شود و یا زن، خودش را مانند مرد قرار دهد و با زنی دیگر، رفع نیاز جنسی و مساحقه نماید. این‌گونه تشبّه قطعاً حرام است و ادلّه فراوانی نیز حرمت آن را تأیید می‌کند. این همان هم‌جنس‌گرایی است که در میان ملت‌های غربی رواج پیدا کرده است.
استاد محمد باقری شاهرودی
نمی‌توان حکم به حرمت تشبه زن و مرد به یکدیگر داد؛
عنوان «تشّبه به جنس مخالف» به معنای همانندی با جنس مخالف در پوشش، رفتار و غیره، یکی از موضوعاتی است که در رسانه و نمایش مطرح است. در گذشته، برای «تشبّه به جنس مخالف» دامنة محدودتری وجود داشت، به همین دلیل پیچیدگی چندانی نداشت. در روزگار ما، یکی از عرصه‌های صدق این عنوان، در هنر، فیلم و نمایش است. پرسش این است که آیا تشبه به جنس مخالف جایز است یا خیر؟ برخی فقیهان «تشّبه به جنس مخالف» را جایز می‌دانند، اما دسته‌ای دیگر قائل به حرمت آن هستند و برای اثبات آن به برخی روایات، اجماع و نیز عناوین ملازمی همچون «لباس شهرت» و «إذلال نفس» تمسک کرده اند.
نمی‌توان حکم به حرمت تشبه زن و مرد به یکدیگر داد؛
عنوان «تشّبه به جنس مخالف» به معنای همانندی با جنس مخالف در پوشش، رفتار و غیره، یکی از موضوعاتی است که در رسانه و نمایش مطرح است. در گذشته، برای «تشبّه به جنس مخالف» دامنة محدودتری وجود داشت، به همین دلیل پیچیدگی چندانی نداشت. در روزگار ما، یکی از عرصه‌های صدق این عنوان، در هنر، فیلم و نمایش است. پرسش این است که آیا تشبه به جنس مخالف جایز است یا خیر؟ برخی فقیهان «تشّبه به جنس مخالف» را جایز می‌دانند، اما دسته‌ای دیگر قائل به حرمت آن هستند و برای اثبات آن به برخی روایات، اجماع و نیز عناوین ملازمی همچون «لباس شهرت» و «إذلال نفس» تمسک کرده اند.
حجت الاسلام علیرضا قربانی
تشبّه به جنس مخالف در فیلم و نمایش؛
مراد از تشبّه در این روایت، این است که نباید هیچ یک از زن و مرد، به زیّ دیگری آراسته شوند مثل هنرمندان و مطرب‌ها در زمانه کنونی؛ مضاف بر اینکه روایت با کراهت مناسبت بیشتری دارد چون کشیده‌شدن لباس بر زمین، یکی از محرمات نیست. علاوه‌برآن، اصولاً چه اشکالی دارد مردی در تعزیه امام حسین علیه‌السلام، لباس زن را بپوشد و نقش حضرت زینب (سلام‌الله علیها) را اجرا کند؟ چنین کاری قطعاً جایز و بلکه به‌خاطر اطلاقات استحباب تعزیه و جزع برای اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام)، مستحب هم خواهد بود.
تشبّه به جنس مخالف در فیلم و نمایش؛
مراد از تشبّه در این روایت، این است که نباید هیچ یک از زن و مرد، به زیّ دیگری آراسته شوند مثل هنرمندان و مطرب‌ها در زمانه کنونی؛ مضاف بر اینکه روایت با کراهت مناسبت بیشتری دارد چون کشیده‌شدن لباس بر زمین، یکی از محرمات نیست. علاوه‌برآن، اصولاً چه اشکالی دارد مردی در تعزیه امام حسین علیه‌السلام، لباس زن را بپوشد و نقش حضرت زینب (سلام‌الله علیها) را اجرا کند؟ چنین کاری قطعاً جایز و بلکه به‌خاطر اطلاقات استحباب تعزیه و جزع برای اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام)، مستحب هم خواهد بود.
نمایش بانوان بدحجاب و بی حجاب ایرانی و غیرایرانی
نظرات فقها در مورد نمایش بانوان بدحجاب و بی حجاب ایرانی و غیرایرانی؛
مشهور فقها نگاه‌کردن بدون قصد لذت به زنان اهل ذمه بلکه مطلق زنان کافر را جایز دانسته¬اند. در روایتی هم که در این مورد وجود دارد، تعبیر «علج» به‌کاررفته است. عِلج به معنی کافر است و شامل اهل کتاب و غیر اهل کتاب میشود؛ بنابراین نمایش بدون حجاب زنان غیرمسلمان به‌گونه‌ای که موجب اشاعه فحشا و اثاره شهوت نوعی نشود، مطلقاً جایز است.
نظرات فقها در مورد نمایش بانوان بدحجاب و بی حجاب ایرانی و غیرایرانی؛
مشهور فقها نگاه‌کردن بدون قصد لذت به زنان اهل ذمه بلکه مطلق زنان کافر را جایز دانسته¬اند. در روایتی هم که در این مورد وجود دارد، تعبیر «علج» به‌کاررفته است. عِلج به معنی کافر است و شامل اهل کتاب و غیر اهل کتاب میشود؛ بنابراین نمایش بدون حجاب زنان غیرمسلمان به‌گونه‌ای که موجب اشاعه فحشا و اثاره شهوت نوعی نشود، مطلقاً جایز است.
حجت الاسلام و المسلمین سید حمید میرخندان
در مسئله پوشش بانوان، تفاوتی بین تصویر و عالم خارج وجود ندارد؛
یک دیدگاه معتقد است که تفاوتی میان فیلم و غیر فیلم ندارد؛ یعنی همانگونه که اصل تشبه مرد به زن حرام است، وقوع چنین تشبّهی در فیلم نیز حرام است و فرقی نمی‌کند که پوشش شرعی را رعایت کرده باشد یا نه. دیدگاه دوم این است که تشبه مرد به زن، در عالم واقع حرام است اما در عالم نمایش و فیلم، حکم متفاوتی دارد. بر اساس دیدگاه نخست، اگر مردی نقش زنی را بازی کند قاعدتاً جواز ندارد اما اگر مبنای دوم را بپذیریم، علی المبنی مشکلی پیش نمی‌آید.
در مسئله پوشش بانوان، تفاوتی بین تصویر و عالم خارج وجود ندارد؛
یک دیدگاه معتقد است که تفاوتی میان فیلم و غیر فیلم ندارد؛ یعنی همانگونه که اصل تشبه مرد به زن حرام است، وقوع چنین تشبّهی در فیلم نیز حرام است و فرقی نمی‌کند که پوشش شرعی را رعایت کرده باشد یا نه. دیدگاه دوم این است که تشبه مرد به زن، در عالم واقع حرام است اما در عالم نمایش و فیلم، حکم متفاوتی دارد. بر اساس دیدگاه نخست، اگر مردی نقش زنی را بازی کند قاعدتاً جواز ندارد اما اگر مبنای دوم را بپذیریم، علی المبنی مشکلی پیش نمی‌آید.
حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی فاضل میبدی
در حکم نمایش زنان، تفاوتی بین پخش زنده و غیرزنده وجود ندارد!
از برخی روایات به دست می‌آید که حجاب به معنای پوشاندن موی سر برای زنان، در اسلام، یک حکم مطلق و برای عموم زنان نیست بلکه چندین طائفه از زنان، طبق همان روایات، از داشتنِ حجاب استثنا شده‌اند: زنان بادیه‌نشین، کنیزان، زنانی که به دلیل کثرت سنّ، دیگر رغبت به ازدواج با آنها وجود ندارد، عدم لزوم حجاب زنان برای خواجه‌گان (به تعبیر قرآن، غیر اولی الإربة) و زنان اهل ذمّه. این مجموعه زنان، بر مبنای روایات وارده، می‌توانند حجاب نداشته باشند؛ درحالی‌که اگر حکم وجوب حجاب عمومی می‌بود، اینها استثنا نمی‌شدند.
در حکم نمایش زنان، تفاوتی بین پخش زنده و غیرزنده وجود ندارد!
از برخی روایات به دست می‌آید که حجاب به معنای پوشاندن موی سر برای زنان، در اسلام، یک حکم مطلق و برای عموم زنان نیست بلکه چندین طائفه از زنان، طبق همان روایات، از داشتنِ حجاب استثنا شده‌اند: زنان بادیه‌نشین، کنیزان، زنانی که به دلیل کثرت سنّ، دیگر رغبت به ازدواج با آنها وجود ندارد، عدم لزوم حجاب زنان برای خواجه‌گان (به تعبیر قرآن، غیر اولی الإربة) و زنان اهل ذمّه. این مجموعه زنان، بر مبنای روایات وارده، می‌توانند حجاب نداشته باشند؛ درحالی‌که اگر حکم وجوب حجاب عمومی می‌بود، اینها استثنا نمی‌شدند.
حجت الاسلام یاسر امینیان
حکم فقهی نمایش بانوان مسلمان و غیرمسلمان بدحجاب ایرانی و غیرایرانی؛
برخی فقها نظر به زنان لاابالی را حرام ندانسته‌اند. مهم‌ترین مستند ایشان، روایتی است که مرحوم کلینی و شیخ صدوق از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند که طبق آن، نگاه‌کردن به سر و موی زنان اهل تهامه و اعراب و اهل سواد و کفار مانعی ندارد؛ زیرا آنان اگر نهی شوند ترتیب اثر نمی‌دهند.
حکم فقهی نمایش بانوان مسلمان و غیرمسلمان بدحجاب ایرانی و غیرایرانی؛
برخی فقها نظر به زنان لاابالی را حرام ندانسته‌اند. مهم‌ترین مستند ایشان، روایتی است که مرحوم کلینی و شیخ صدوق از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند که طبق آن، نگاه‌کردن به سر و موی زنان اهل تهامه و اعراب و اهل سواد و کفار مانعی ندارد؛ زیرا آنان اگر نهی شوند ترتیب اثر نمی‌دهند.
استفاده زنان از کلاه گیس در معرض دید مردان
نظرات فقها حکم استفاده زنان از کلاه گیس در معرض دید مردان
برخی از فقها گفته‌اند اگر موی وصل شده از موی زن اجنبیه دیگری باشد پوشاندن آن، واجب و نگاه‌کردن به آن حرام است، امّا اگر از موی مرد یا موی حیوان یا الیاف مصنوعی باشد حرام نیست. به قائل این سخن دست نیافتم امّا در کتاب‌های مختلف فقهی مطرح و در بیشتر موارد، مورد انکار قرار گرفته است.
نظرات فقها حکم استفاده زنان از کلاه گیس در معرض دید مردان
برخی از فقها گفته‌اند اگر موی وصل شده از موی زن اجنبیه دیگری باشد پوشاندن آن، واجب و نگاه‌کردن به آن حرام است، امّا اگر از موی مرد یا موی حیوان یا الیاف مصنوعی باشد حرام نیست. به قائل این سخن دست نیافتم امّا در کتاب‌های مختلف فقهی مطرح و در بیشتر موارد، مورد انکار قرار گرفته است.
حجت الاسلام و المسلمین اکبر خادم الذاکرین
کلاه گیس‌های متعارف، می‌تواند به‌عنوان حجاب قرار گیرد!
اگر کلاه‌گیس به‌صورت متعارف باشد، یعنی مثل دیگر زنان که مو دارند، به‌طوری باشد که عرفاً زینت حساب نشود اشکال ندارد. اما اگر کلاه‌گیس جنبه زینت داشته باشد مثلاً کلاه‌گیس‌هایی که امروزه مرسوم است که قطعاً اگر خودش مو داشت، به این زیبایی نبود، این کلاه‌گیس زینت به‌حساب می‌آید. حجاب را که خداوند قرار داده برای این است که زینت‌ها پوشیده باشد. حال اگر قرار باشد کلاه‌گیس، خودش زینت باشد، پوشیدنش اشکال دارد. پس کلاه‌گیسی که زرق‌وبرق دارد به‌عنوان حجاب دیگر مورد قبول نیست.
کلاه گیس‌های متعارف، می‌تواند به‌عنوان حجاب قرار گیرد!
اگر کلاه‌گیس به‌صورت متعارف باشد، یعنی مثل دیگر زنان که مو دارند، به‌طوری باشد که عرفاً زینت حساب نشود اشکال ندارد. اما اگر کلاه‌گیس جنبه زینت داشته باشد مثلاً کلاه‌گیس‌هایی که امروزه مرسوم است که قطعاً اگر خودش مو داشت، به این زیبایی نبود، این کلاه‌گیس زینت به‌حساب می‌آید. حجاب را که خداوند قرار داده برای این است که زینت‌ها پوشیده باشد. حال اگر قرار باشد کلاه‌گیس، خودش زینت باشد، پوشیدنش اشکال دارد. پس کلاه‌گیسی که زرق‌وبرق دارد به‌عنوان حجاب دیگر مورد قبول نیست.
حجت الاسلام و المسلمین محمد عمومی
زنان، کلاه‌گیس و چند نکته!
ادله ستر نسبت به نوع پوشش ساکت است و ادله‌ای که در آنها تعابیری چون جلباب و خمر آمده، ناظر به پوشش رایج در آن زمان بوده است؛ لذا هر چیزی که موی سر را بپوشاند می‌تواند امتثال امر به حجاب باشد؛ البته با قطع‌نظر از اینکه زینت است یا نه، مهیج شهوت هست یا نه، لباس شهرت هست یا نه و…؛ چراکه هر یک از اینها، عناوین خاصی است و حکم مخصوص به خود را دارد.
زنان، کلاه‌گیس و چند نکته!
ادله ستر نسبت به نوع پوشش ساکت است و ادله‌ای که در آنها تعابیری چون جلباب و خمر آمده، ناظر به پوشش رایج در آن زمان بوده است؛ لذا هر چیزی که موی سر را بپوشاند می‌تواند امتثال امر به حجاب باشد؛ البته با قطع‌نظر از اینکه زینت است یا نه، مهیج شهوت هست یا نه، لباس شهرت هست یا نه و…؛ چراکه هر یک از اینها، عناوین خاصی است و حکم مخصوص به خود را دارد.
حجت الاسلام و المسلمین علی شریفی
استفاده زنان از کلاه‌گیس در معرض دید مردان!
اگر پوشاندن کلاه‌گیس واجب باشد، باید پوشاندن لباس زیبا نیز بر زنان واجب باشد و این امری است که هرچند به‌صورت حکم استحبابی و توصیه اخلاقی در کلمات فقها وجود دارد؛ ولی فتوا به آن دشوار است. به همین دلیل، اکثریت فقها احتیاط کرده‌اند و از فتوای صریح خودداری ورزیده‌اند.
استفاده زنان از کلاه‌گیس در معرض دید مردان!
اگر پوشاندن کلاه‌گیس واجب باشد، باید پوشاندن لباس زیبا نیز بر زنان واجب باشد و این امری است که هرچند به‌صورت حکم استحبابی و توصیه اخلاقی در کلمات فقها وجود دارد؛ ولی فتوا به آن دشوار است. به همین دلیل، اکثریت فقها احتیاط کرده‌اند و از فتوای صریح خودداری ورزیده‌اند.
تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه
نظرات فقها در مورد تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه!
بسیاری از فقها، برای نگاه به نامحرم و نگاه به عکس و تصویر وی، فتوای متفاوتی داشتند و بین این دو فرق می‌گذاشتند. با ورود تکنولوژی پخش زنده اما موضوع جدیدی به وجود آمد که در میانه دو موضوع پیشین بود. پخش زنده، نه نگاه به نامحرم به صورت مستقیم و بدون واسطه بود و نه نگاه به تصویر مرده و بی‌تحرک و قدیمی وی، بلکه بخشی از هر دو موضوع را در برداشت. حجت الاسلام محمد صادق ابراهیمی، در این گزارش، به واکاوی نظرات فقها پیرامون میان پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه پرداخته است.
نظرات فقها در مورد تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه!
بسیاری از فقها، برای نگاه به نامحرم و نگاه به عکس و تصویر وی، فتوای متفاوتی داشتند و بین این دو فرق می‌گذاشتند. با ورود تکنولوژی پخش زنده اما موضوع جدیدی به وجود آمد که در میانه دو موضوع پیشین بود. پخش زنده، نه نگاه به نامحرم به صورت مستقیم و بدون واسطه بود و نه نگاه به تصویر مرده و بی‌تحرک و قدیمی وی، بلکه بخشی از هر دو موضوع را در برداشت. حجت الاسلام محمد صادق ابراهیمی، در این گزارش، به واکاوی نظرات فقها پیرامون میان پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه پرداخته است.
محمد صادق ابراهیمی
نگاه مرد به زن در غیر وجه و کفین، حتی بدون شهوت هم حرام است!!
در تئاتر، چون نگاه به خود شخص است، لذا نگاه به غیر وجه و کفّین حرام است ولو قصد لذت هم نداشته باشد، چون ادله اطلاق دارد. در مورد وجه و کفّین البته اختلاف است و مشهور عدم اشکال است. در مورد نمایش‌های تلویزیونی، کسانی که در صحنه فیلم‌برداری حاضرند، چون نگاهشان، به خود شخص است، در غیر وجه و کفین حرام است؛ اما کسانی که در صحنه حاضر نیستند و بعداً فیلم را تماشا می‌کنند اعم از زنده و غیرزنده، نگاهشان حرام نیست مگر اینکه خوف ریبه و مفسده باشد که در آن صورت حرام است؛ اما نه به دلیل اطلاقات ادله نگاه، بلکه به دلیل ایجاد مفسده و ریبه.
نگاه مرد به زن در غیر وجه و کفین، حتی بدون شهوت هم حرام است!!
در تئاتر، چون نگاه به خود شخص است، لذا نگاه به غیر وجه و کفّین حرام است ولو قصد لذت هم نداشته باشد، چون ادله اطلاق دارد. در مورد وجه و کفّین البته اختلاف است و مشهور عدم اشکال است. در مورد نمایش‌های تلویزیونی، کسانی که در صحنه فیلم‌برداری حاضرند، چون نگاهشان، به خود شخص است، در غیر وجه و کفین حرام است؛ اما کسانی که در صحنه حاضر نیستند و بعداً فیلم را تماشا می‌کنند اعم از زنده و غیرزنده، نگاهشان حرام نیست مگر اینکه خوف ریبه و مفسده باشد که در آن صورت حرام است؛ اما نه به دلیل اطلاقات ادله نگاه، بلکه به دلیل ایجاد مفسده و ریبه.
حجت الاسلام و المسلمین مهدی داودآبادی
تصویر سینمایی همان حکم عکس را دارد، لذا پخش زنده و غیرزنده، تفاوتی در حکم شرعی ایجاد نمی‌کند!
شناخت ضابطه‌مند ابعاد مختلف معنایی و ابهام‌زدایی از مفهوم تصویر، باعث توسعه و تعمیم موضوع یا تضییق مفهوم و تحدید معنای آن خواهد بود. ازاین‌رو تحلیل فقهی مفهوم تصویر، در فرایند استنباط و اجتهاد احکام فقهی، تأثیر مستقیم دارد. تعیین حدود و ثغور، گستره و قیود مفهوم تصویر در فقه سینما، چشم‌انداز دقیقی را در محضر فقیه می‌گشاید، به‌نحوی‌که در استنباط حکم فقهی، ابهامی در ناحیه موضوعِ حکم باقی نخواهد ماند.
تصویر سینمایی همان حکم عکس را دارد، لذا پخش زنده و غیرزنده، تفاوتی در حکم شرعی ایجاد نمی‌کند!
شناخت ضابطه‌مند ابعاد مختلف معنایی و ابهام‌زدایی از مفهوم تصویر، باعث توسعه و تعمیم موضوع یا تضییق مفهوم و تحدید معنای آن خواهد بود. ازاین‌رو تحلیل فقهی مفهوم تصویر، در فرایند استنباط و اجتهاد احکام فقهی، تأثیر مستقیم دارد. تعیین حدود و ثغور، گستره و قیود مفهوم تصویر در فقه سینما، چشم‌انداز دقیقی را در محضر فقیه می‌گشاید، به‌نحوی‌که در استنباط حکم فقهی، ابهامی در ناحیه موضوعِ حکم باقی نخواهد ماند.
مصطفی قناعتگر
تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه!
نگاه به تصاویر پخش زنده و غیرزنده، یکی از رفتارهای پُرتکرار مکلّفان در دوره کنونی است. نوشتار پیش‌رو قصد دارد تفاوت یا تساوی حکم فقهیِ این دو نوع نگاه تصویری را مورد بحث و بررسی قرار دهد. نتیجه این جستار نشان می‌دهد که حکم نگاه به تصاویر پخش زنده با حکم به تصاویر غیرزنده تفاوتی ندارد. یعنی هرحکمی که برای نگاه به یکی از این دو گونه تصویر اثبات شود، در دیگری نیز همان حکم جاری است. مصطفی قناعتگر، دانش‌پژوه و پژوهشگر حوزه علمیه مشهد، نویسنده این یادداشت است.
تفاوت بین پخش زنده و غیرزنده در احکام نگاه!
نگاه به تصاویر پخش زنده و غیرزنده، یکی از رفتارهای پُرتکرار مکلّفان در دوره کنونی است. نوشتار پیش‌رو قصد دارد تفاوت یا تساوی حکم فقهیِ این دو نوع نگاه تصویری را مورد بحث و بررسی قرار دهد. نتیجه این جستار نشان می‌دهد که حکم نگاه به تصاویر پخش زنده با حکم به تصاویر غیرزنده تفاوتی ندارد. یعنی هرحکمی که برای نگاه به یکی از این دو گونه تصویر اثبات شود، در دیگری نیز همان حکم جاری است. مصطفی قناعتگر، دانش‌پژوه و پژوهشگر حوزه علمیه مشهد، نویسنده این یادداشت است.
آینده پژوهی در فقه نمایش
حجت الاسلام و المسلمین صادق لیراوی
آینده فقه نمایش
اگر موسیقی را ازآن‌جهت که در مجالس لهو لعب مورداستفاده قرار می‌گیرد، ابزاری لهو لعب بدانیم، تبعاً حکمش حرمت خواهد بود، اما اگر بگوییم موسیقی نوعی بیان است که با قطع نظر از این که متناسب مجالس لهو لعب هست یا خیر، کاربرد آن در فیلم‌ها معنایی را به مخاطب القا می‌کند که اگر این موسیقی نباشد آن معنای موردنظر به مخاطب القا نمی‌شود، در این صورت، وجود آن در فیلم به یک امر ضروری تبدیل میشود لذا نمی‌توانیم به‌سادگی حکم به حرمت آن بدهیم؛ چون قصد لهوولعب وجود ندارد؛ بلکه شنیدن آن، غرض عقلایی دارد.
آینده فقه نمایش
اگر موسیقی را ازآن‌جهت که در مجالس لهو لعب مورداستفاده قرار می‌گیرد، ابزاری لهو لعب بدانیم، تبعاً حکمش حرمت خواهد بود، اما اگر بگوییم موسیقی نوعی بیان است که با قطع نظر از این که متناسب مجالس لهو لعب هست یا خیر، کاربرد آن در فیلم‌ها معنایی را به مخاطب القا می‌کند که اگر این موسیقی نباشد آن معنای موردنظر به مخاطب القا نمی‌شود، در این صورت، وجود آن در فیلم به یک امر ضروری تبدیل میشود لذا نمی‌توانیم به‌سادگی حکم به حرمت آن بدهیم؛ چون قصد لهوولعب وجود ندارد؛ بلکه شنیدن آن، غرض عقلایی دارد.
حجت الاسلام و المسلمین احمد علی قانع
فقهایی که با اصل برائت، فتوا به اباحه فضای مجازی داده‌اند، بعدها متوجه اشتباهشان خواهند شد!
فقهایِ آینده، از فقیهان گذشته‌ها و برخی فتاوای آنان، درس خواهند گرفت؛ چون با گذر زمان و وسعت پیشرفت‌ها متوجه خواهند شد که فقهای گذشته، در خصوص مسائل فقه نمایش و صحنه‌های مجازی، خیلی کم ورود پیدا کرده‌اند یا موضوع را به‌خوبی شناسایی نکرده‌اند، لذا به‌خوبی نتوانسته‌اند حکم صادر کنند، یا حکمشان اشتباه بوده و یا اصولاً پاسخی نداده و مسئله را به خود مکلف واگذار کرده‌اند.
فقهایی که با اصل برائت، فتوا به اباحه فضای مجازی داده‌اند، بعدها متوجه اشتباهشان خواهند شد!
فقهایِ آینده، از فقیهان گذشته‌ها و برخی فتاوای آنان، درس خواهند گرفت؛ چون با گذر زمان و وسعت پیشرفت‌ها متوجه خواهند شد که فقهای گذشته، در خصوص مسائل فقه نمایش و صحنه‌های مجازی، خیلی کم ورود پیدا کرده‌اند یا موضوع را به‌خوبی شناسایی نکرده‌اند، لذا به‌خوبی نتوانسته‌اند حکم صادر کنند، یا حکمشان اشتباه بوده و یا اصولاً پاسخی نداده و مسئله را به خود مکلف واگذار کرده‌اند.
